در دیدار اعضای دبیرخانه کنگره بین المللی بزرگداشت علامه میرحامد حسین لکهنوی رحمه الله با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد
تأکید بر احیای میراث علمی و تمدنی شبه‌قاره هند
در نشستی صمیمانه، جمعی از اعضای دبیرخانه بزرگداشت جهانی علامه میرحامد حسین، با دکتر سید عباس صالحی، در وزیر محترم فرهنگ و ارشاد دیدار و گفت‌وگو کردند.
این دیدار با محوریت بررسی ظرفیت‌های تاریخی، تمدنی و علمی شبه‌قاره هند و تبیین نقش کم‌نظیر علامه میرحامد حسین در تقویت فرهنگ تشیع، به‌ویژه از رهگذر اثر ارزشمند عبقات‌الانوار، برگزار شد.
در ابتدای این دیدار، نمایندگان دبیرخانه گزارشی از مجموعه فعالیت‌های علمی، فرهنگی و بین‌المللی صورت‌گرفته در راستای بزرگداشت این عالم فرزانه ارائه کردند و بر ضرورت احیای نقش علمی حوزه‌های شیعی شبه‌قاره هند تأکید نمودند. در این میان، به ویژه از مدرسه علمی لکهنو که علامه میرحامد حسین در آن پرورش یافت و بیش از ۱۵۰ سال سابقه علمی و آموزشی دارد، به‌عنوان یکی از مراکز مهم اما کمتر شناخته‌شده حوزه‌های علمیه تشیع در منطقه یاد شد. حاضران معتقد بودند بازخوانی کارنامه این‌گونه مدارس، می‌تواند تصویر دقیق‌تر و غنی‌تری از تاریخ علم شیعی به‌دست دهد.
همچنین تأکید شد که اثر فاخر عبقات‌الانوار، نه‌تنها از نظر محتوای کلامی و استدلالی، بلکه از حیث سبک نگارش، عمق پژوهش، و رویکرد تطبیقی، میراثی بی‌نظیر در تاریخ علم اسلامی به‌شمار می‌رود و شایسته است در سطح بین‌المللی بیشتر معرفی و مورد تحقیق قرار گیرد.
تمرکز بر احیای تمدن شیعی در شبه‌قاره هند
در ادامه دیدار، اعضای دبیرخانه با اشاره به پیشینه تمدنی و نقش تاریخی شبه‌قاره هند در گسترش معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام، بر جایگاه ویژه علامه میرحامد حسین، محدث و متکلم برجسته قرن سیزدهم هجری، تأکید کردند. ایشان با تألیف اثر سترگ عبقات‌الانوار، یکی از کامل‌ترین آثار در اثبات امامت و نقد دیدگاه‌های اهل‌سنت را به یادگار گذاشته است؛ اثری که تاکنون مرجع اندیشمندان شیعه و محققان حوزه کلام بوده است.
این دیدار، که در راستای توسعه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و تقویت پیوندهای علمی میان ایران و هند صورت گرفت، بستری برای ارائه گزارشی جامع از فعالیت‌های پژوهشی، اجرایی و رسانه‌ای دبیرخانه بزرگداشت جهانی علامه میرحامد حسین بود و افق‌های آینده این حرکت علمی تمدنی نیز مورد بررسی قرار گرفت.
از احیای کتابخانه ناصریه تا تدوین شناخت‌نامه علامه
در ادامه این جلسه، گزارشی تفصیلی از مهم‌ترین فعالیت‌های دبیرخانه در چند محور اصلی ارائه شد. احیای کتابخانه تاریخی ناصریه در لکهنو که از مراکز مهم نگهداری نسخه‌های خطی و آثار علامه و خاندان او بوده، یکی از اقدامات شاخص این مجموعه عنوان شد. این کتابخانه که زمانی به وضعیت متروکه و نابسامان دچار شده بود، اکنون با حمایت‌های مادی و معنوی احیا شده، فهرست‌برداری شده و به مرکز اسناد پژوهشی تبدیل گشته است.
از دیگر اقدامات صورت‌گرفته، گردآوری، نسخه‌شناسی و طبقه‌بندی بیش از سیصد نسخه از آثار علامه میرحامد حسین و خاندان علمی اوست. به گفته دبیرخانه، تلاش شده تا کامل‌ترین بانک اطلاعاتی از منابع شیعی شبه‌قاره در زمینه کلام، حدیث و تاریخ فراهم شود و زیرساخت لازم برای پژوهشگران در این عرصه ایجاد گردد.
تدوین شناخت‌نامه علامه میرحامد حسین، احیای زندگی‌نامه سنتی وی با عنوان ضیاء العین، و نگارش اثر جدید ارج‌نامه با هدف معرفی عمومی‌تر شخصیت و میراث علمی ایشان نیز از جمله برنامه‌های محقق‌شده این دبیرخانه بوده است.
پژوهش، آموزش، و تولید محتوا بر اساس روش‌شناسی علامه
یکی دیگر از محورهای مهم گزارش ارائه‌شده در این نشست، تمرکز بر روش‌شناسی علمی علامه میرحامد حسین در عبقات‌الأنوار بود. دبیرخانه با شناسایی اصول نگارشی، استنادی، و نقدی آن مرحوم در حوزه‌های کلامی، حدیثی، تفسیری و تاریخی، در حال تدوین مجموعه‌ای شش‌جلدی است که به‌عنوان مبنای آموزش و پژوهش در مراکز علمی استفاده خواهد شد.
همچنین، دبیرخانه با تربیت بیش از پنجاه پژوهشگر جوان در حوزه امامت‌پژوهی و آموزش مبانی روش‌تحقیق در منابع حدیثی، زمینه بهره‌گیری علمی گسترده‌تری را فراهم کرده و به گفته مسئولان، پایان‌نامه‌های علمی متعددی مبتنی بر شیوه علامه در حال نگارش و ارزیابی است.
در حوزه مقالات علمی نیز، با تلاش‌های صورت‌گرفته و دسته‌بندی منابع خطی و چاپ سنگی، بیش از ۱۰۰ مقاله علمی قرارداد بسته شده و ۴۰ مقاله در حال داوری و آماده‌سازی برای انتشار در کنگره بین‌المللی آینده است.
زبان فارسی، پلی فرهنگی میان ایران و شبه‌قاره هند
یکی دیگر از محورهای مهم این گفت‌وگو، نقش زبان فارسی در ترویج علوم اسلامی در شبه‌قاره هند بود. حضار به این نکته اشاره کردند که در دوره صفوی و پس از آن، زبان فارسی به عنوان زبان رسمی و علمی بسیاری از متون اسلامی در هند مورد استفاده قرار گرفته و بخشی مهم از میراث علمی شیعه در این منطقه به زبان فارسی تولید شده است. از این رو، پروژه‌هایی همچون تدوین دایرةالمعارف زبان فارسی در شبه‌قاره، مستندسازی آثار فقهی، کلامی و ادبی فارسی‌زبان در هند، و نیز بررسی تأثیر واژگان و مفاهیم فارسی در ساختار علوم اسلامی، از اولویت‌های جدی دبیرخانه بزرگداشت محسوب می‌شود.
نیاز به الگوپردازی از خاندان‌های علمی و تمدنی شیعی
در بخش دیگر نشست، با اشاره به خاندان‌های علمی شیعه در شبه‌قاره هند که طی نسل‌ها در تولید و توسعه علوم اسلامی نقش داشتند، بر لزوم بازشناسی این خاندان‌ها از منظر تاریخی، علمی و اجتماعی تأکید شد. به گفته اعضای دبیرخانه، خاندان علامه میرحامد حسین می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق در انتقال و تعمیق دانش اسلامی و گسترش فرهنگ اهل‌بیت علیهم‌السلام در آن منطقه معرفی شود. چنین مطالعه‌ای می‌تواند الگویی برای شناخت سایر خاندان‌ها در دیگر مناطق جهان اسلام نیز فراهم آورد.
برنامه‌هایی برای تدوین دانشنامه، تولید مستند، و خلق روایت‌های داستانی از زندگی علامه
در ادامه نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سبحانی، ریاست محترم بنیاد بین‌المللی امامت پیشنهاداتی در راستای گسترش تولیدات علمی و فرهنگی مرتبط با شخصیت علامه میرحامد حسین و تمدن شیعی شبه‌قاره مطرح کردند. از جمله، تهیه مستند فاخر درباره زندگی، آثار و تأثیرات علامه، نگارش رمان تاریخی با محوریت سیر زندگی علمی و خانوادگی ایشان، تدوین زندگی‌نامه پژوهشی و تولید محتواهای کوتاه برای شبکه‌های اجتماعی به زبان‌های مختلف، از برنامه‌هایی بود که با هدف معرفی گسترده‌تر این شخصیت علمی در سطح ملی و بین‌المللی پیشنهاد شد.
همچنین ایشان تأکید کرد که با استفاده از ظرفیت طلاب جوان و پژوهشگران حوزه علمیه، که به میراث علمی شبه‌قاره آشنایی دارند، می‌توان جریان پژوهشی قدرتمندی شکل داد. در حال حاضر، ده‌ها پژوهشگر جوان حوزه مشغول به شناسایی، نسخه‌خوانی و تحلیل منابع علمی موجود در کتابخانه‌های شبه‌قاره هستند.
استقبال وزیر فرهنگ و ارشاد از پیشنهادات و اعلام آمادگی برای حمایت‌های فرهنگی و رسانه‌ای
دکتر سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضمن استقبال از این حرکت فرهنگی-تحقیقی، از آن به عنوان حرکتی تمدنی و راهبردی در عرصه دیپلماسی فرهنگی یاد کرد و اعلام آمادگی وزارتخانه را برای پشتیبانی از طرح‌ها و پروژه‌های پیشنهادی اعلام نمود. ایشان همچنین تأکید کرد که پیوند فرهنگی ایران و شبه‌قاره، به‌ویژه در بستر تشیع و زبان فارسی، ظرفیتی بی‌نظیر برای بازتعریف هویت فرهنگی اسلامی در جهان معاصر است.
در پایان نشست، مقرر شد همکاری‌های مشترک برای اجرای طرح‌های پژوهشی، ترجمه و چاپ آثار، تأمین منابع برای تولید محتوای رسانه‌ای، و فراهم‌سازی بستر تعاملات بین‌المللی ادامه یابد و از سوی هر دو نهاد با جدیت پیگیری شود.
