- فأوصیک یا بُنیّ بتقوی الله تعالی و إتّباع أوامره و مراقبة زواجره و اقتفاء آثار الشریعة و احتذاء الطریقة المنیعة و الجنوح الی السعادات و الخیرات و النفور من المهلکات الموبقات و الخوف من الله تعالی فی السرّ و العلانیة و تسویة الجوانیّة و البرّانیّة و الحرص علی اقتناء الکمالات البارعة و اجتناء الاثمار الیانعة و لزوم صحبة العلماء الربانیین و الکملاء العارفین فانّها التریاق المجرب و الاکسیر الاعظم و قلّما یحصل لاسیّما فی هذا الزمان الذی شاع فیه الخسران
فرزندم تو را وصیت می کنم به تقوای الهی و اینکه از اوامر خداوند پیروی نمایی و از اینکه مرتکب اعمالی شوی که انزجار خدا را در پی داشته باشد، بر حذر باش. آثار شریعت را پیروی کن و روش منیع و بلندمرتبه دین را تقلید نما. نسبت به رسیدن به سعادت و خیر گرایش داشته باشد و نسبت به اعمال مهلک و بلاآور نفرت وبی زاری به خرج بده.
از خداوند در خلوت و آشکارا بترس. درون و بیرونت را از آلودگی ها پاک کن و برای رسیدن به کمالات نفیس و چیدن میوه های رسیده تلاش نما.
با علمای ربانی و عارفان کامل مصاحبت داشته باش زیرا پادزهر مجرب و اکسیر اعظم می باشند. و البته پیدا کردن چنین اشخاصی کم است به خصوصی در دوره ای که خسران و بدبختی شایع شده است.
- فلم أر شیئاً أحسن و أنفع و أعود للانسان من الحزم فی الأمور و قلّة مداراة أهل الشّرور و عدم التأثر من تغیّرات الدّهور و قلّة المبالاة بأوضاع الجمهور و ترک مخالطة اهل الزّور و عدم الرّکون إلی أرباب الفسق و الفجور و الاقبال علی تحصیل الکمال و الانزواء فی بیت الخمول و الاعراض عن الجهّال و الاعتکاف فی زاویة الاشتغال.
هیچ چیزی را نافع تر و بهتر از دور اندیشی در امور، کم مدارا کردن با اشرار، متاثر نشدن از دگرگونی‌های روزگار ، کم بها دادن به برخورد مردم، ترک هم نشینی با افراد دروغگو، تکیه نکردن به اربابان فسق و فجور، به دست آوردن کمالات انسانی، انزواء در خانه ای گمنام، روی گردانی از افراد نادان، گوشه نشینی در محل شلوغ برای انسان ندیدم.
- و لایَهُولنَّک احوال الرجال صرفوا اعمارهم فی الاشغال الردیّة و الفنون الغیر المنجیة فنالوا بذلک بعض الحظوظ الفانیة و الترقی الی بعض المناصب الدنیاویة فاقبل الهمج الرماع بل بعض الخواصّ أیضاً لضرورات قادتهم الی ذلک علیهم و عظّموهم و فخّموهم و قرّبوهم و ادنوهم إلی انفسهم فإنّ ذلک کله لمع سراب و رنق شراب و خلع صواب و ایثار تباب.
اوضاع مردمانی که عمر خود را در امور پست و حرفه‌های غیر مفید گذاشته اند و از این طریق به برخی از بهره های فانی این دنیا رسیده اند و به برخی از منصب ها و مقامات دنیوی را کسب کرده اند نترساند. برخی از مردم که اصحاب باد هستند نیز به آنها روی آورده اند و البته برخی از خواص و نخبگان نیز به این خاطر ضرورت هایی به آنها روی آورده اند و این مردمان را تعظیم کرده اند و به آنها نزدیک شده اند و آنها را به خودشان نزدیک نموده اند در حالیکه این ها چیزی جز سراب درخشان، نوشیدنی آلوده، زدودن راستی و بدبختی نیست.
- و علیک بقراءة شئٍ من القرآن الکریم فی کل یوم و لو صفحة أو ورقاً و قراءة صفحة أو ورق من کتب الحدیث فی سفر کنت أو حضر و أیضاً لابدّ من مطالعة بعض أحادیث الرقائق و المواعظ و الزّواجر فی کل یوم لاسیّما الاحادیث المشتملة علی ذکر جهنّم و أهوال القیامة و عقاب الاعمال السّیئة و ذکر الموت و شدائدها و احوال البرزخ فإنّ لمطالعة ذلک تأثیراً عظیماً فی تهذیب النفس و کنجها و ردعها و منعها عن المعاصی و المخازی و البوائق و الاقتحام فی الردیّ و الجهل و الخزی
بر تو باید به تلاوت روزانه بخشی از قرآن حتی اگر یک صفحه یا یک ورق باشد. همچنین مطالعه یک صفحه یا یک ورق از کتب حدیثی. بر این امر نیز استمرار داشته باش؛ چه در سفر باشی چه نباشی. همچنین مطالعه روزانه احادیثی که پند دهنده و موعظه دهنده باشد همچنین احادیثی که مشتمل بر یاد جهنم و احوالات روز قیامت باشد و مجازات اعمال زشت را بیان می کند و یاد مرگ و سختی های آن و احوالات برزخ را بیان می نماید مطالعه نما. همانا مطالعه این امروز تاثیر بسیار بزرگی در تهذیب نفس و جلوگیری از وقوع گناه، بلا و امور شر دارد و مانع از رفتار زشت و احمقانه می گردد.
- و إذا ترک المرء مطالعة هذه الاحادیث و إن إشتغل بالعلوم الاخری و لو کانت دینیّة فإنّ النّفس لایبقی لها زاجر و مناع و رادع فربّما یقدم الانسان علی ما یخزیه و یردیه و یبلغ به إلی ما لایبلغ إلیه الفکر و لایجری إلیه الوهم و أیضاً کرّر مطالعة مبحث المعاصی الکبیرة من کتاب حق الیقین و منهج الیقین فإنّ فیهما ما یشفی الرأی و یستاصل شافة الغفلة و کذا اکثر مطالعة عین الحیوة فإنّ وفّقت فترجّمه بالعربیّة و ایضاً اکثر من قراءة إدعیة الصحیفة الکاملة ما استطعت فانّ فیها شفاء کل داء و دواء کل علة و ریّ کل غُلّة و اختر من الأدعیة دعاء کمیل و دعاء السمات و دعاء المشمول و دعاء العدیلة و دعاء السحر الکبیر لزین العابدین علیه اسلام الذی نقله ابوحمزة الثمالی المشتمل علی مضامین عالیة و مطالب غریزة.
هنگامی که انسان احادیث تربیتی را ترک نماید و مشغول به امور دیگری بشود- حتی اگر آن امور دینی هم باشند- چیزی که مانع از ارتکاب انسان به اعمال خلاف باشد باقی نخواهد ماند و چه بسا انسان اقدام به اموری می کند که او را پست کند و او را به جایی برساند که هیچ فکری به آن نمی رسد. بنابراین مباحثی را که مربوط به گناهان کبیره می باشد و در کتاب حق الیقین ومنهج الیقین وجود دارد، مطالعه کن. زیرا مطالعه آنها، دیدگاه و اندیشه انسان را شفا می بخشد و زخم غفلت را التیام خواهد بخشید. همچنین کتاب عین الحیاه را بسیار مطالعه کن و اگر موفق شدی آن را به عربی نیز ترجمه کن. همچنین دعاهای صحیفه سجادیه را تا می توانی قرائت کن زیرا هر بیماری را شفاء خواهد داد و داروی هر مریضی خواهد بود. از بین دعاها نیز دعاء کمیل، سمات و مشمول، عدیله و دعای سحر را که برای امام سجاد است وابوحمزه آن رانقل کرده است و متضمن معانی متعالی می باشد، انتخاب کن.
- و اذا وُفّقتَ ان شاء الله تعالی فی عنفوان الشباب و غضاضة العضن و ریعان الشباب و ابان العمر اللباب لطاعة ربّ الارباب و اجتناب ما یوجب التباب بالغ عند کبر السّنّ و اقیام الهموم و استیلاء الضعف و الوهن و الشیبة فی التقوی و التحرز و المحاسبة للنفس و وساوسها و التّنبه لمکامن خدعها و تلبیساتها فانّه ربّما یستولی علی الانسان فی هذا العمر الغفلة و البطالة و العطلة و الخسارة
اگر توفیق پیدا کردی تا در آغاز و بهار جوانی طاعت خداوند را داشته باشی و از آنچه مایه بدبختی و معصیت می شود اجتناب کنی، در کهن سالی و زمانی که ضعف و سستی بر تو غلبه پیدا می کند، در تقوا و اجتناب از گناهان کوشش کن. نسبت به نفس و وساوس آن مراقبت و حسابرسی داشته باش تا از فریبکاری و نیرنگ آن در امان باشی. زیرا چه بسا غفلت و تنبلی و زیان و بی کاری بر انسان غلبه پیدا کند.
- و ایاک ثم ایاک و الشراسة و السلاطة و التعبس و التهجّم و المناکدة و سوء الاخلاق و الاسفاف و الاجحاف و تطویل الامل و تسویف العمل و نسیان الاجل و تزیین الزلل و تسویل الخطل و تنفیق الخلل و ترویج الکاسد و تهبیج الفاسد و تدسیس الباطل و تلبیس العاطل و تخدیع الهمج الرعاع اتباع کل ناعق و اضلال اشباه الناس اشیاع کل مماذق مائق و لا یلیطنّ بقلبک حبّ خفق النّعال خلفک
بر حذر باش از بد اخلاقی، بد دهنی، عبوس و اخمو بودن، نزاع، بدرفتاری کردن، اخلاق بد، به دیگران آسیب زدن، آرزوهای طولانی داشتن، امروز و فردا کردن، فراموش کردن مرگ، تزیین و جلوه دادن به رفتارهای بد، تشویق سخنان زشت و پوچ، شکاف و تفرقه در جامعه ترویج دادن، ترویج بی رونقی، برانگیختن امور فاسد، القاء باطل، فریب دادن بی کاران، فریب دادن افراد فرومایه، پیروی کردن از هر صدایی که بلند شود، گمراه نمودن مردم، اشاعه نمودن هر امر ناپسندی، از این امور بر حذر باش و مبادا دلت از عشق صدای نعلین هایی که پشت سرت بلند می شود پر شود!
- واجتنب کلّ الاجتناب… عن التلوّث بمظالم العباد و التدنّس باوصاخ حقوق الخلق و لو کانت خفیفة لایهلک اکثر الناس الا بالاقتحام فی مهاویها و التردی فی مقاحمها و ان ابتلیت عیاذا بالله بشئٍ من ذلک فالعجل العجل قبل حلول الاجل فی انقاذ الذمّة منها و الاستبراء و استعفاء من اربابها و التذلل و التخضع بین یدی اصحابها
از اینکه به ظلم و ستم به مردم یا حقوق مالی آنها آلوده شوی بسیار بر حذر باش حتی اگر بسیار کم باشد. اکثر مردم گمراه نشدند مگر اینکه در این امور فرو رفته اند. اگر تو نیز به یکی از اینها دچار شدی، سریعا نسبت به خالی شدن ذمه ات از حقوق مردم تلاش کن قبل از آنکه مرگت فرا برسد. و طلب عفو و بخشش از صاحبان آنها کن و در برابر آنها خضوع و تذلل نشان بده تا آنها تو را ببخشند.
- و اعلمنّ انّ من اصول مکارم الاخلاق و الاعمال التی علیها تدور رحی المعاد و المعاش و تورث الارتفاع فی الدّارین و الانتعاض و التحفّظ من الردّی و النتکاس و تصون عن الاختباط و الارتکاس قله الکلام و التوقّی و الحذر من الاکثار و الهذر فعلیک ان لاتتکلم الّا فیما یعنی و یهمّ و یغنی عمّا یفدح و یلم و لیس شئ اصعب علی الانسان من حفظ اللسان فانّ ادامة الصّمت و ملازمة السکوت یحرج الجنان و ربّما یورث الخفقان و الرجفان فیورث الانسان الهجر و الکثار و الهذیان و رب کلمة تقود القائل الی الکفر و تورثه دوام النقمة و الخسر و ربّ کلمة تورث البغضاء و الشنان و تصیر سبب الهجران الاخوان و مشاحنة الاخوان و تضاغن القلوب …و قطع الارحام و الحرمان من الفوائد العظام… و علیک أن لاتهمل نفسک سدی ترعی کالبهیمة بل اتخذ علیها رقیبا و مواخذا و حاسبها حساب مناقش و لاتعاملها معاملة مساهل متغافل
کم سخن گفتن و بر حذر بودن از سخن زیادی از پایه ها و اصول مکارم اخلاق و اعمالی است که زندگی دنیا و آخرت به آن وابسته است؛ به گونه ای که اعتلای دو جهان و محفوظ ماندن از آسیب ها و سردرگمی با آن به دست می آید. بنابراین در غیر اموری که مهم و فایده دار هستند سخن مگو. هیچ چیزی بر انسان سخت تر از نگه داشتن زبان نیست! همانا سکوت و کم سخن گفتن، خوشبختی و سعادت را با خود به همراه دارد. چه بسا پرحرفی سرگردانی و اضطراب را با خود به همراه آورد و باعث خواهد شد انسان هذیان بگوید و پرحرف شود. چه بسا حرفی که انسان را به کفر می کشاند و بدبختی دائم را با خود به همراه دارد. چه بسا سخنی که باعث کدورت و کینه شود و باعث قهر و فاصله گرفتن دوستان از یکدیگر گردد و قلبها را نسبت به هم سنگین و سخت کند و قطع روابط خویشاوندی و محرومیت از نعمت های فراوانی را در پی داشته باشد. بنابراین لازم است که نفس خود را همانند حیوانات رها نکنی بلکه از او مراقبت کنی و حساب بکشی و با نرمش و سهل انگاری و تغافل با او رفتار ننمایی.
- و ادّا الصلوة صلوة خاشع خاضع لاساهٍ و لا لاهٍ فان الصلوة عمود الدین و هو مقام الحضور بین یدی رب العالمین. و من العجیب انه یمر علی الانسان اعوام متطاولة و هو لایصلی رکعتبین بشرائطهما و اعجب من ذلک انه لایحتفل بغفلته و لاینقلع عن سکرته و لایفیق من غمرته فالحذر کل الحذر من اقتحام هذا الخطر و علیک بالتدبّر کل یوم و لا اقل فی کل اسبوع . فی روایة حماد المشتملة علی آداب الصلوة و ماضاهاها من روایة ردارة و غیرها ثم الامعان فی اسرار الصلوة و التاکیدات التی ذکرها العلماء السابقون و المواعظ التی سردها الحذاق العارفون فانّ لها اثراً بینا و وقعا عظیماً فی النفوس و رأینا و جرّبنا إنّ بمطالعة کتب المواعظ لاسیما عین الحیوة یتغیّر حال الانسان عما علیه من اللهو و السهو و یبقی ذلک الامر مدادا طویلا و اعواما عدیدة ثم قد یغلب الشیطان و یرمیه فی الخسران فلو انه لم یترک المعاودة و الممارسة لکتب المواعظ قلّما أن یرتکب فی حبائل الغرور و یستولی علیه حب الزور و یشتبک علیه الظلام بعد النور
نماز با خشوع و خضوع به جای آور نه نمازی که در آن حضور قلب نیست و بدون توجه به مضامینش قرائت می شود. همانا نماز ستون دین است. و جایگاهی است برای حضور در برابر خداوند متعال. و بسیار عجیب است که سالهای طولانی بر یک انسان می گذرد اما دو رکعت نماز را با شرائط و ویژگی آن انجام نمی دهد و عجیب تر اینکه به غفلتش بی اهمیتی می کند و مستی را که در آن است رها نمی کند و از خواب غفلت بیدار نمی شود. بر حذر باش از فرو رفتن در این موضوع خطرناک. از همین رو لازم است هر روز یا حداقل هفته ای یک مرتبه، در روایت حماد و احادیث مشابه آن که مشتمل بر آداب نماز است تدبر نمائی. در اسرار نماز و تاکیداتی که علمای گذشته از نماز داشته اند و مواعظی که عرفا نسبت به نماز داشته اند دقت نظر داشته باشی زیرا این تامل و دقت نظر، اثر روشن و بزرگی در جان داشته است. خود ما هم دیده ایم و هم تجربه کرده ایم که مطالعه کتب موعظه- به خصوص کتاب عین الحیوة- حال انسان را تغییر می دهد و انسان را از حالت غفلت خارج می کند. این حالت در مدت طولانی و سالهای متمادی در انسان باقی خواهد ماند و بعدها ممکن است شیطان از غفلت سوء استفاده کند و بر انسان غلبه نماید و او را به بدبختی معنوی بکشاند. بنابراین اگر ممارست بر کتب موعظه را ترک ننمایی بسیار کم اتفاق می افتد که در دام فریب شیطان گرفتار شوی و حب دنیا مستولی گردد و به دام ظلمت و تاریکی افتی.
شیعه شدن یکی از علمای برجسته اهل‌سنت به برکت مطالعه عبقات‌الأنوار
