بسم الله الرحمن الرحیم
کتاب نامه
نویسنده این اثر، حاج سید محمدعلی مبارکه ای (م 1365ق/ 1325ش) است.
وی از دست پروردگان حوزه علمیه اصفهان، و از تربیت یافتگان بزرگانی چون عالم وارسته نامدار آخوند ملامحمد کاشی (م 1323 ق) است.
این کتاب حاوی دو اثر از بهترین آثار این عالم بزرگوار است که نخستین بار منتشر می شود:
گزیده «دانشوران و رجال اصفهان» که در آن سرگذشت حدود یکصد و ده تن از علمای معاصر مؤلف به گونه ای زیبا و جذاب درج شده و مشتمل بر بسیاری از نکات و مطالب تازه و مشاهدات مؤلف است که در منابع دیگر دیده نمی شود. در این گزیده آن قسمت از مطالب «دانشوران و رجال اصفهان» آمده که منقول از منابع دیگر نیست، بلکه اطلاعات و مشاهدات شخصی مولف بویژه در سرگذشت کسانی چون آخوند کاشی است.
علامه میرحامد حسین در گزیده دانشوران و رجال اصفهان
لکهنوء _به فتح لام و سکون کاف عربی و نون مکسورة و هاء مضمومة بعده الواو وبعده الهمزة_ شهری است دلگشا و مدینه‌ای است روح‌افزا. چهار جانب او گشاده و در زمین هموار واقع است. در جغرافیای قدیم او را در آخر اقلیم سوم نوشته‌اند. هوایش گرم و آبش سازگار و انواع حبوبات و غلّات در او فراوان است.
مردم این شهر سه طایفه می‌باشند؛ اوّل: هندوان، و دوم: شیعه اثنی عشریه، و سوم: از اهل سنت و جماعت حنفی مذهب. ولی در این شهر، اقتدار با شیعه می‌باشد؛ از این جهت او را دارالملک تشیع و دارالایمان نامند.
وضع خیابان‌های این شهر مثل سایر شهرهای هندوستان [به] اسلوب معماری فرنگ است، و رود بزرگی از جانب او می‌گذرد. مساجد و مدارس در این شهر بیش از سایر شهرهای هند است. گویند: قرب هزار امام باره دارد، یعنی تکیه‌ای که برای عزاداری حضرت سیدالشهداء ساخته‌اند. مرحوم میر سید حامدحسین از این شهر است.
میر سید حامدحسین که یکی از مفاخر بزرگ شیعه دنیا است و پدر[1]او از نیشابور ایران بوده در شهر لکنهوء نشو و نما یافته.
این شخص بزرگ، کتابی در اثبات مذهب شیعه نوشته موسوم به عبقات‌الأنوار. موضوع این کتاب ردّ بر یک نفر از علمای اهل سنت است که ردّی بر مذهب شیعه و تکذیب احادیثی که شیعه بدان‌ها تمسّک نموده‌اند نوشته است. مرحوم میر سید حامدحسین در ردّ این کتاب، کتاب عبقات را مرقوم داشته و هر مجلدی را در اثبات یکی از آن احادیث مقرّر نموده. بدین ترتیب که از علمای عامّه و صحابۀ کبار که از صدر اوّل اسلام تا عصر خود آن حدیث را نوشته و یا روایت نموده‌اند، تمامی را با اقوال علمای اهل سنت در توثیق آنها، و شاگردان هر یک از علمای مصنّفین را با اسامی کتب آنها مرقوم داشته است.
یکی از مجلدات عبقات را نویسنده شمردم، بالغ از سه هزار کتاب از اهل سنت در اثبات حدیث «أنا مدینة العلم» نام برده.
اسباب نوشتن این کتاب را حکام رامپورو خیرپورو انجمن شیعه در لکنهوء فراهم نموده‌اند، و از طرف سیاست‌مداری نایب السلطنه هند هم اقتضا چنین می‌کرد که مخالفت میان سنی و شیعی اشتداد پیدا کند، و به نوشتن ردها بر علیه یکدیگر، جامعه را مشغول نمایند.
مرحوم میر سید حامدحسین را شیعه هند کرامات بسیاری از برای او نقل نموده‌اند، ولی نویسنده را عقیده این است که بالاترین کرامت نوشتن همان کتاب عبقات است که از علمای متقدّمین و متأخّرین در شیعه کسی از عهده چنین تألیفی برنیامده است.
گویند که میر سید حامدحسین مسافرتی به تمام ممالک اسلامی نموده و در کتاب‌خانۀ سلاطین آل عثمان در اسلامبول و کتاب‌خانۀ «خدیویه» در مصر وارد شده و هر نسخه‌ای که به نظرش درآمده که برای مقصود مفید بوده با پول‌های گزاف استنساخ نموده و یا عین نسخه را گرفته است.
کتاب‌خانۀ آن مرحوم الحال در این شهر موجود و برقرار است. نویسنده در آن کتاب‌خانه فوایدی به دست آورد، و الحال هم فرزند ارجمند و باسعادت آن مرحوم در تتمیم مجلدات عبقات مشغول است.
جناب میر سید ناصرحسین فرزند مرحوم جناب میر سید حامدحسین است. جامع معقول و منقول و در علم فقه و اصول استاد زمان است، و در علم حدیث در ممالک اسلامی کمتر کسی مانند آن جناب است. عموم شیعه مذهب، مقام او را در هندوستان ارجمند شمارند و جمعی ربقه تقلید دینی از شخص او به گردن نهاده‌اند.
به صفت زهد و تقوا آراسته، و به فضایل و مکارم اخلاق و ملکات معنوی زینت‌بخش عالم روحانیت است. اوقات خویش را به تألیف و تصنیف می‌گذراند. اکنون مجلدات عبقات را به نوزده جلد رسانیده است. نویسنده از خدمتش بهره‌مند گشته، قرب هفتاد سال است از روزگار شریف او می‌گذرد.
از جمله اموری که مورد توجه من شد در این شهر، همّتی است که در تربیت مبلّغین و وعّاظ شیعه به ریاست مولانا نجم الحسن به نام مدرسة‌الواعظین مصروف داشته‌اند و فواید بسیاری حاصل کرده‌اند.
[1]. [ظ: اجداد]
