مدرسـه علمی شـیعه در شبه‌قاره هنـد
بازخوانـی میـراث علمی گذشـتگان و بازپروری آنهـا در قالب‌های نوین و نیز تلاش برای تکمیل و تکامل دستاوردهای آنان، شیوه‌ای اسـت که در همه دانش‌ها و فرهنگ‌ها، سـیرتی سازنده و ستودنی اسـت.
بزرگان تشیع نیزدر مسیر بلند حیات این مکتب همواره با وظیفه‌شناسـی و فرصت‌سـازی، بن‌بسـت‌های پیش رو را شکسته و افق‌های بلند آینده را در برابر آیندگان گشـوده‌اند.
بـرای اثبات درسـتی این ادعا می‌توان بـه تاریخ مدارس علمی و معرفتی شیعه در گذرگاه‌های حساس زمان مراجعه کرد و نشان داد کـه از مدینـه تـا کوفـه و از قم و ری تا بغداد و حلـه و از آن‌جا تا شـیراز و اصفهـان، شـیعه بـا چـه سـوزها و خروش‌هایـی ایـن مسـیر بلنـد را پیـش بـرده و راه‌هـای ناهمـوار و طاقت‌فرسـا را پشـت سـر گذاشـته است.
امـا در ایـن میـان، هنـوز بخش‌هـای بزرگـی از ایـن تاریـخ افتخارآفریـن و سرنوشت‌سـاز، چندان که بایسـته اسـت، شـناخته شـده نیسـت. نبایـد فرامـوش کـرد کـه مکتـب تشـیع، علی‌رغـم فشـارها و خشـونت‌های وحشـت‌انگیز، نفـوذ و حضـور خویـش را از مغـرب اقصـی تـا شـرق دور بـه اثبـات رسـانده و در همـه جـا آثار
علمـی و فرهنگـی درخشـانی بـه یـادگار گذاشـته اسـت.
از جملـه مدرسه کلامی-فقهی شیعه در لکهنو، ایـن مدرسـه‌های علمـی که به حـق، بار گرانـی را بردوش کشـید و آثـار گران‌بهایـی را بـر جـا گذاشـت، مدرسـه علمی شـیعه در شبه‌قاره هنـد می‌باشـد.
شـاید کمتر کسی با مدرسه علمی شـیعه در هند و به مرکزیت شـهر لکهنـو در شبه‌قاره آشـنا باشـد، حال‌آنکـه شـیعه‌پژوهان، به‌ویژه پژوهشگران کلام شیعی، به خوبی می‌دانند که این مدرسه و بـزرگان آن در دوره‌هایـی از تاریـخ و پـس از افـول مدرسـه کلامـی اصفهـان بعـد از دوران صفویه، تأثیری شـگرف در ارتقـای جایگاه علمـی شـیعه داشـته و حوزه‌هـای نجـف، قم و سـایر بلاد شـیعه را رهین خویش سـاخته اسـت.
تألیف آثار گوناگـون و فـراوان و تربیـت شـاگردان و خاندانـی پرنام و نشـان
آنچـه در ایـن خصـوص شـایان توجه اسـت، حضـور متکلمان اندیشـمند و فقیهان توانمندی اسـت که بـا مجاهدت‌های فراوان و بـا همـت والای برخاسـته از نبوغ علمـی و غیرت دینـی خویش، دوران شـکوفایی و درخشـش ایـن مدرسـه را رقـم زدنـد. البتـه ایـن مدرسـه در کنـار آن آسـیب‌ها، بـا بحران‌هـای درون شـیعی نیـز درگیـر بـود و از جانـب برخـی جریان‌هـای تصـوف و همدقم اخباری‌گری از درون شـیعه نیز مـوردتهدید و تردید قرار می‌گرفت.
مبـارزه در جبهـه داخلـی و پیـروزی بـردشـمنان خارجـی همـراه بـا تحمل تنهایی‌ها و تنگدستی‌ها، از مردان بی‌ادعای آن خطه، چنان صحنه تابناکی ساخته که برای همگان در همه جا الگویی پایدار به یادگار گذاشـته اسـت.
نتیجه آن مجاهدت‌های نبوغ‌آمیز و غیرت‌مندانه، تألیف آثار گوناگـون و فـراوان و تربیـت شـاگردان و خاندانـی پرنام و نشـان بوده اسـت کـه هر‌کـدام در زمـان خویـش درخشـیدند و تـا کنون نیـز پرتو افکندند.
آنچـه بایـد بـا تأسـف بـدان اعتراف کـرد، این اسـت کـه بعد از گـذر ایـام و در فـراز و فـرود حـوادث تاریخـی، ایـن مدرسـه کلامی و فقهـی نتوانسـت جایـگاه علمـی و سـنت شـاگرد‌پروری خویـش را حفظ کند. اسـفناک‌تر اینکه میراث فاخر آن نیز به‌دور از دسـترس مخاطبـان، گـرد و غبـار غربت و فراموشـی به خـود گرفت!
مدرسه فقهی کلامی لکهنو
حال تلاش کردیم به قلم حجج اسلام روح‌الله کاظمی و مهدی اسفندیاری در دبیرخانه کنگره بین‌المللی بزرگداشت علامه میرحامد حسین لکهنوی، گرد و غبار را از تاریخ این مدرسه کنار بزنیم و آن‌را در دسترس علاقه‌مندان قرار دهیم.
این کتاب در ابتدا، تاریخچه اسلام و شیعه در هند را مورد بررسی قرار داده و چگونگی گسترش اسلام و شیعه را در هند بیان می‌کند.
از دیگر بخش‌های این کتابچه می‌توان به بحث مدارس علمی اهل‌سنت و شیعه در دهلی و لکهنو اشاره کرد. نویسنده در بخش مدرسه علمی اهل‌سنت، تاریخچه‌ای از تأسیس این مدرسه را بیان می‌کند و نسبت به موسس مدرسه اهل سنت دهلی اطلاعاتی را به رشته تحریر درآورده است و به کتاب تحفه اثنا عشریه که از خروجی‌های مدرسه دهلی است، اشاره می‌نماید.
مهم‌ترین بخش این کتابچه، بررسی مدرسه شیعه در لکهنو است که نویسنده تاریخچه‌ای از تشکیل این مدرسه را بیان می‌کند و در ادامه با توضیح خاندان اجتهاد و و عبقات زحماتی که برای شیعیان در طی سال‌های متمادی انجام داده‌اند، به مهم‌ترین اقدام این خاندان یعنی نگارش ردیه‌هایی بر کتاب تحفه اثنا عشریه می‌پردازد.
این اثر در حقیقت کلیاتی است در مورد زیستگاه، خاندان ، اساتید و شاگردان علامه میرحامد حسین رحمه الله که خواننده را در صفحات و سطوری اندک با آنچه که علامه میرحامد حسین رحمه الله را به تالیف کتاب عبقات الانوار فراخواند آشنا می‌سازد.
در پایان این کتابچه، فعالیت‌هایی که طی سال‌های اخیر برای احیای نسخ مدرسه کلامی فقهی لکهنو توسط مراکز مختلف از جمله بنیاد امامت صورت پذیرفته، ارائه شده است.
علاقه‌مندان و پژوهشگران می‌تواند با انتخاب آدرس زیر این کتاب را به صورت رایگان دانلود نمایند.
مختصری در معرفی علّامه میرحامد حسین (صاحب عبقات الأنوار) رحمه الله
