خاندان عبقات، از معروفترین خاندانهای بزرگ و دانشمند مدرسه کلامی-فقهی لکهنو به شمار میروند. در میان این خاندان، شخصیتهای اندیشمندی به چشم میخورند که نقش موثری در مبارزه با جریانهای ضد شیعی مدرسه دهلی داشتهاند و آثار علمی ایشان از فضل و جلالت مقامشان حکایت دارد. جدول زیر به معرفی چهرههای شاخص و تاثیرگذار این خاندان و برخی از تالیفات آنان میپردازد.
ردیف |
نام |
سال ولادت و وفات- ه.ق |
توضیحات |
1 |
مفتی محمد قلی کنتوری |
1260-1188 |
مرحوم مفتی محمد قلی به تبع اجداد خود مدت زیادی از عمر خویش را در کنتور میزیست. وی که از شاخصترین شاگردان علامه غفرانمآب در مدرسه لکهنو به شمار میرود، علاوه بر جایگاه رفیع علمی، مقام اجتماعی والائی نیز داشتند. مرحوم مفتی محمد قلی در میرتهه صدرالصدور بودهاند. برای ایشان بیش از بیست اثر گزارش شده که نام برخی از مهمترین آنها از این قرار است: «الفتوحات الحیدریه»، «تطهیرالمومنین عن نجاسة المشرکین»، «تقریب الافهام»، «رساله تقیه»، «مجموعه الاجناد الاثنی عشریة المحمدیة العلویة الهاشمیة فی ردّ التحفه الاثنی عشریة الدهلویة» که در نقد پنج باب از ابواب دوازده گانه تحفه نوشته شده که عبارت است از: رد باب اول با نام «السیف الناصری»، رد باب دوم با نام «تقلیب المکائد»، رد باب هفتم با نام «برهان السعادة»، رد باب دهم با عنوان «تشیید المطائن»، رد باب یازدهم با عنوان «مصارع الافهام». |
2 |
سید سراج حسین بن محمد قلی |
1238-1282 |
وی پسر بزرگ مفتی محمد قلی است. ایشان نیز در طول عمر چهل ساله خویش، تالیفاتی از خود بر جای گذاشتند که از آن جمله است: «حل معادلات الجبر و المقابلة». دستخطهای بر جای مانده از ایشان گواه همکاری او در گردآوری فیشهای مرتبط با تالیفات متعدد مرحوم علامه حامدحسین و اعجاز حسین میباشد. |
3 |
سید اعجاز حسین بن محمد قلی |
1240-1286 |
از علامه اعجاز حسین پسر دوم علامه مفتی محمد قلی در کتب متعددی به بزرگی و جلالت یاد شده است. برای ایشان علاوه بر همکاری در فیش برداریهای متنوع در تألیف عبقات و برخی دیگر از آثار کلامی علامه حامد حسین که مهمترین مجموعه آن، مسوّدات «سبائک الذهبان فی الرجال و الاعیان» میباشد، آثار دیگری نیز نگاشتهاند که نام مهمترین آنها از این قرار است: «کشف الحُجُب و الاستار عن احوال الکتب و الاسفار»، «شذور العقيان في تراجم الأعيان». |
4 |
سید حامدحسین بن محمد قلی |
1246-1306 |
ایشان که مبرزترین چهره علمی در خاندان عبقات به شمار میروند و از بزرگترین پژوهشگران کلامی– امامتی به حساب میآیند، آثار متعدد کمنظیر و حتی بینظیری از خود به یادگار گذاردهاند که مهمترین آنها کتاب ارزشمند «عبقات الانوار فی مناقب الائمة الاطهار (علیهم السلام)» است، برخی دیگر از آثار ایشان بدین قرار است: «استقصاء الافحام»، «اسفار الانوار»، «اسنی الوسائل»، «العضب البتّار فی نقض التمسک بآیة الغار»، «شوارق النصوص فی تکذیب فضائل اللصوص»، «النجم الثاقب فی مسالة الحاجب». |
5
|
سید ذاکرحسین بن سید حامدحسین
|
متوفی:1358
|
برای ایشان چهار اثر به ثبت رسیده است که اهم آنها عبارت است از: «الادعیة الماثورة»، «دیوان اشعار به عربی و فارسی»و «حاشیه بر بخش محدودی از عبقات پدرش» |
6
|
سید ناصر حسین بن سید حامد حسین
|
1284-1361 |
مرحوم علامه ناصر المله، اندیشمند بزرگی است که علاوه بر مقام رفیع علمی، جایگاه اجتماعی والایی نیز داشتهاند، ایشان نقش اساسی و مهمی در توسعه کتابخانه ناصریه و تکمیل و انتشار آثار مرحوم علامه میرحامدحسین نیز ایفا کردهاند. برای ایشان آثار متعددی گزارش شده که اهم آن آثار از این قرار است: تصحیح و تکمیل بخشی از کتاب عبقات الانوار و برخی دیگر از آثار علامه میرحامدحسین، «مسند فاطمة بنت الحسین (سلام الله علیهما]»، «اثبات رد الشمس لامیرالمومنین (علیه السلام)»، «افحام الاعداء و الخصوم»، «نفحات الازهار فی مناقب الائمة الاطهار علیهم السلام». |
7
|
سید محمد نصیر بن سیدناصر حسین |
1284-1386 |
برای نصیر المله پسر ارشد ناصرالمله که از موقعیت اجتماعی مناسبی نیز بهرهمند بوده، آثار محدودی گزارش شده است که از آن جمله: «مجمع الآداب»،«التطهیر»، «خط صدارت » میباشد. |
8 |
سید محمد سعید بن سیدناصر حسین |
1333-1387 |
سعید المله نیز به جز تصحیح و تکمیل بخشی از عبقات الانوار، چند کتاب دیگر تألیف کرده است که اهم آنها از این قرار است: «الامام الثانی عشر علیه السلام»، «مسانید الائمة علیهم السلام»، «الایمان الصحیح تحت اشعة القرآن الشریف»، «آیة التطهیر»، «آیة الولایة». |
مهدی اسفندیاری