چکیده
سلطه‌ی استعمار، شكافهای درون دينی در شبه قاره هند، بحران هايی مانند رديه های
علمی بر انديشه‌ی شيعی و تأثير پذيری منفی حكومت شيعی، از معضلات زمانه‌ی “مير
حامد حسين” است. اين تهديدات مبانی شيعه را در بعد انديشه و رفتار سياسي آن زمان مورد
هجمه قرار ميدهد. او از عالمان شيعی است كه به تبيين كلامی-سياسی از نظام سياسی
امامت پرداخته است. رويكرد اصلاحی در حوزه‌ی انديشه بر “رد انگاره های خلافت” و
“تأثير استعمار بر انديشه‌ی امامت”، نقطه‌ی تمركز وی بوده است. روش وی در زمينه‌ی
كلام سياسی در “عبقات الأنوار” در بررسی مسائل امامت و خلافت، روش استنتاج عقلی و
نقلی از روايات و تحليل محتواست. ميرحامد حسين عليرغم بهره مندی از فضای مناسب
حكومتی، در ارتباط با حكومت زمانه عزلت گزيد؛ اما در برابر استعمار، با اتكا بر توليدات
داخلی و در ارتباط با ديگر مذاهب اسلامی، با اتخاذ وحدت عملكردی، به رفتار سياسی خود
چهره‌ی ويژه ای بخشيد. بررسی “اقدامات كلامی-سياسی وی در پاسخ به بحران های معرفتی
جامعه‌ی دينی” و “تبيين نظام سياسی امامت” موضوع اين نوشته بوده و مسأله‌ی اصلی ما در
نوشتار حاضر، تحليل شكل گيری مبانی انديشه‌ی سياسی و استخراج آرای سياسی از آثار
موجود نامبرده خواهد بود.
واژه های كليدی:
امامت، خلافت، استعمار، اوده، نظام سياسی امامت، آيات ولايت، احاديث ولايت.
∗ مقدمه
سده های دوازدهم و سيزدهم هجری قمری، مقطعی از تاريخ اسلام است كه جوامع
اسلامی به دليل سلطه‌ی استعمار و دشمنی آنان با انديشه‌ی اسلامی، به ويژه انديشه ناب تشیّع،
در آشفتگی و تفرقه بوده اند. اين معضله در سرزمين هند نيز چشمگير بوده و سبب بروز
درگيری های اعتقادی و عملی در جوامع اسلامی هند شده است. با انقراض سلسله‌ی
تيموريان، سادات شيعی حكومت پادشاهی تشكيل داده و به گسترش نهادهای شيعی اقدام
كردند. اما سلطه‌ی كمپانی هند شرقی بر هندوستان، اوضاع اين نهادها را دگرگون ساخت.
پادشاهی شيعی كه به مملكت شيعی “اوده” مشهور شده بود، از جمله حكومت هايی است
كه در هند تشكيل شد و انديشمندان شيعه در آن فرصت به تحكيم مبانی شيعه اقدام كردند.
“ميرحامد حسين هندی” از جمله سادات نيشابوری است كه به ترويج انديشه‌ی شيعه در
چنين فضايی پرداخته است. با توجه به مجاهدت های علمی و آثار بسيار غنی به جای مانده از
علامه مير حامد حسين درباره‌ی اثبات امامت و رد خلافت، در اين پژوهش كوشيده ايم تا
گزارشی از مبانی انديشه‌ی سياسی وی ارائه كرده و مبانی نظام سياسی امامت در آثار وی را
استخراج كنيم. با مطالعه‌ی مجموعه‌ی 23 جلدی عبقات الأنوار روش عقلی و نقلی ميرحامد
حسين در تدوين اين مجموعه قابل مشاهده است؛ شيوه ای كه با استناد به منابع اصيل
اهل سنّت و تطبيق و يا مقايسه با منابع روايی شيعه، به تحليل سندی و دلالی و در نهايت به
اثبات امامت و رد خلافت پرداخته ميشود. جانشينی پيامبر(ص) و روش تعيين جانشين از
مهمترين موضوعات آثار ميرحامد حسين است.
برای دریافت فایل اینجا کلیک کنید:
