بسم الله الرحمن الرحیم
معرفی کتاب
میرحامد حسین، اثر محمدرضا حکیمی، معرفی شخصیت علمی و تبیین دوران زندگانی «شیخ مفید» و «میرحامد حسین موسوى نیشابورى هندى» می‌باشد که به زبان فارسی و در سال ۱۳۵۹ش، نوشته شده است[۱].
خود نویسنده به این نکته اشاره نموده است که اثر حاضر، نه درخور تقدیم به پیشگاه شیخ مفید است و نه درخور تقدیم به پیشگاه میرحامد حسین؛ اما چون شیخ مفید از عالمان بزرگ و مشهوری است که در طول ده قرن، درباره او سخنان بسیار گفته و صفحات بسیاری نوشته‌اند و از سویی، در زبان فارسی کمتر چیزی به نام «میرحامد حسین» انتشار یافته است، ازاین‌رو، این رساله را به نام ایشان، مزین ساخته است.
کلید واژه
علامه میرحامد حسین – خاندان – اساتید
علامه میرحامد حسین در کتاب میر حامد حسین
خاندان آگاهی و جهاد
میر حامدحسین هندی، در دامان خاندانی چشم گشود و پرورش یافت، که همه عالمانی بودند آگاه، و فاضلانی مجاهد، در میان برادران و فرزندان و فرزندزادگان وی نیز عالمانی چند، خدمت‌گزار و متعهد، به هم رسیدند، اینک به چند تن از این مشعل‌داران فرهنگ و فضیلت، و مجاهدان تعهد و عقیده، اشاره می‌کنیم:
مفتی سید محمدقلی موسوی (م ۱۲۶۰ق)
وی پدر میر حامدحسین است، و از عالمان و پژوهشیان بزرگ اسلام، در هند، در نیمۀ نخست سدۀ سیزدهم قمری و دهۀ اول از نیمۀ دوم آن سده، و یکی از برجسته‌ترین چهره‌‌های علم عقاید و مناظرات است، و یکی از نمونه‌‌های کم‌مانند تتبع و استقصا[۱]، حاج شیخ عباس قمی، در شرح حال وی، می‌نویسد:
یکه‌تاز معرکۀ فضل و کمالات، و مناظر میدان مناظرات و مباحثات، از اکابر متکلمین عظام… جد و جهد او در اعلای لوای شریعت، و حمایت دین و ملت، بر السنۀ جمهور مذکور، و نوادر تحقیقات، و غرایب تدقیقات، و محامد صفات، و معالی کرامات آن رفیع الدَّرَجات، در مصنفات و مؤلّفات متأخرین مرقوم و مسطور است.[۲]
سپس به تألیفات ایشان اشاره می‌کند.
سید سراج‌حسین
سید سراج‌حسین، برادر ارشد میر حامدحسین است، او نیز چون پدر و برادران خویش، از عالمان و فرزانگان بوده است، حاج شیخ عباس قمی، در شرح حال مفتی سید محمدقلی موسوی گوید:
و آن‌جناب را از اولاد ذکور سه پسر بود، اکبر ایشان، عالی‌جناب مولانا السیّد سراج‌حسین، فاضل جلیل و حکیم عصر و فیلسوف دهر خود بوده… .[۳]
سید اعجازحسین (م ۱۲۸۶ق)
سید اعجازحسین، معروف به کنتوری، نیز برادر میر حامدحسین است، او نیز از عالمان بزرگ شیعۀ هند است، وی چونان پدر، شیفتۀ تحقیق و پژوهش بوده است، و به برادر خود در کار تألیفات او کمک بسیار کرده است، به‌ویرژه در کتاب بزرگ اِستقصاءُ‌الإفحام، که به نام میر حامدحسین شهرت یافته است، گفته‌اند بیشترین کار این کتاب را سید اعجازحسین انجام داده است، تألیفات بسیار دیگر نیز داشته است، ریحانه گوید:
عالمی است مبتکر و در تمامی علوم متداوله بصیر و خبیر، و از بزرگان علمای شیعه بوده، و علوم متنوعه را از والد معظم خود (سید محمدقلی موسوی) فراگرفته… .
سید ناصرحسین (م ۱۳۶۱ق)
سید ناصرحسین، ملقب به شمس‌العلماء فرزند میر حامدحسین است، او را در علم و تتبع، تالی مرتبۀ پدر شمرده‌اند، مؤلّف ریحانة الادب گوید:
سیّد ناصرحسین، ملقّب به شمس‌العلماء، فرزند صاحب عبقات… عالمی است متبحر، فقیه، اصولی، محدث، رجالی، کثیر التّتبّع، و وسیع الاطلاع، و دائم المطالعه، از اعاظم علمای امامیۀ هندوستان، و مفتی و مرجع اهالی آن سامان، و از والد معظم خود و (مفتی) سید محمدعباس تحصیل مراتب علمیه کرده، و در تمامی فضایل و کمالات نفسانیه طاق، و پدر والاگهر خود را وارث بالاستحقاق…
سپس به ذکر تألیفات او می‌پردازد، و از جمله تتمیمُ عبقات‌الأنوار را ذکر می‌کند.[۴]
سید ذاکرحسین موسوی هندی
سید ذاکرحسین کنتوری موسوی هندی، برادر سید ناصرحسین و فرزند دیگر میر حامدحسین است، شیخ آقا بزرگ تهرانی گوید:
سید ذاکرحسین…عالم فاضل و ادیب شاعر، از افاضل خاندان خویش بود و از ادیبان و شاعران آن خاندان، او را آثاری است…و او با برادر خود، سید ناصرحسین در تتمیم مجلدات عبقات‌الأنوار همکاری داشت، و دیوان شعری دارد به فارسی و عربی.[۵]
سید محمدسعیدالملّه موسوی
سید محمدسعیدالملّه موسوی، فرزند شمس‌العلماء سید ناصرحسین است و نوادۀ میر حامدحسین، سید محمدسعیدالملّه نیز از عالمان شیعۀ هند است که در نجف اشرف تحصیل کرده است، او را تألیفات چندی است، از جمله:
- مسانید الأئمة؛ ۲. الایمانُ الصّحیح؛ ۳. مدینة العلم؛ ۴. معراج البلاغة؛ ۵. آیة الولایة؛ ۶. آیة التّطهیر؛ ۷. الامام الثّانی عشر.[۶]
علامه امینی، در سفر خود به هند، به سال ۱۳۸۰ق، در لکهنو با ایشان ملاقات می‌کند، سید سعید‌الملّه به دیدار وی می‌آید، و فرزند خاندان عبقات، قدوم نویسندۀ الغدیر را به گرمی پذیرا می‌شود، در صحیفة المکتبه[۷] از این موضوع یاد شده است:
علامۀ بزرگوار، سید محمدسعیدالملّه، فرزند دانشمند مشهور سید ناصرحسین، و نوادۀ علامۀ مجاهد، سید طایفه، حضرت میر حامدحسین رحمه الله هر صبح و شام از ما جدا نمی‌گشت، ما هرگز فضایلی را که از وی و برادر دانشمندش، شریف معظم، سید نصیرالملة مشاهده کردیم فراموش نمی‌کنیم، آن احترام و بزرگ‌منشی و عزت و شرافت و اخلاق نیک و آداب و روحیات شریفانه و غرایز پسندیده، و آن بهرۀ سرشاری که از نیای خویش (میر حامدحسین) دارند، و نصیب وافری که از فضیلت‌ها برده‌اند، درخور فراموشی نیست.[۸]
[۱]. ر.ک: مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج ۴، ص۵۵.
[۲]. قمی، فوائد الرضویة، ج ۲، ص۵۹۶.
[۳]. همان.
[۴]. مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج ۴، ص۱۴۵.
[۵]. آقا بزرگ تهرانی، نقباء البشر، ج ۲، ص۷۱۴-۷۱۵.
[۶]. جهت اطلاع بیشتر ر.ک: سعید‌الملّه، الامام الثانی عشر.
[۷]. صحیفۀ المکتبه، مجلۀ کتاب‌خانۀ نجف (مکتبة الامام امیرالمؤمنین العامة) است، که در شمارۀ دوم آن، گزارش مسافرت علامۀ امینی به هند و کتاب‌خانه‌ها ونسخه‌‌هایی که وی در آن دیار است آمده و توصیف شده است.
[۸]. صحیفة المکتبه، ش۲، ص۱۴.
برای دریافت فایل اینجا کلیک کنید:
