بسم الله الرحمن الرحیم
کتابنامه
گنجینه دانشمندان کتابی به زبان فارسی نوشته محمد شریف‌رازی (۱۳۰۱ش-۱۳۷۹ش) در شرح حال دانشمندان شیعه در نه جلد به زبان فارسی. این اثر علاوه بر شرح حال دانشمندان شیعه، تاریخ برخی شهرها، کتابخانه‌ها، مدارس علمیه ایران و زندگانی حضرت معصومه(س) را نیز دربر دارد.
بخش عمده این کتاب در دوره پهلوی در ایران نگاشته شد و از آنجا که نویسنده در آن از امام خمینی و دیگران نام برده بود، انتشار آن حساسیت ساواک را در پی داشت و منجر به حذف نام امام خمینی و شرح حال امام موسی صدر از آن گردید. نویسنده پس از انقلاب اسلامی ایران دو مجلد به آن افزود و در این دو جلد به شرح حال امام خمینی و علمای دیگر پرداخت. شریف‌رازی در نگارش کتاب به هیچ منبعی اشاره نکرده است.
علامه میرحامد حسین در گنجینه دانشمندان
لکنهو
از شهرهای دینی و علمی هندوستان است.
هوایش بسیار گرم و شیعه‌اش بسیار و اهل سنتش نیز فراوان و هندو مذهبش از این دو فرقه بیشتر است.
مدرسة‌الواعظین هندوستان که از آثار علامه دلدار حسین است در این شهر واقع و بسیاری از ائمه جماعت و مبلغین و نویسنده‌گان گذشته و معاصر هند از مستخرجین این مدرسه می‌باشد.
کتاب‌خانه‌های مهمی در این شهر وجود دارد که از همه مهمتر کتاب‌خانۀ علامه مجاهد آیت‌الله‌العظمی حاج میرحامدحسین صاحب عبقات و کتاب‌خانۀ علامه بزرگ سید علی‌نقی می‌باشد.
دانشمندان لکنهو
- 1. آقا سید احمد‌علی بن مفتی میر محمدعباس شوشتری لکنهوی عالمی جلیل بوده و در 25 رجب 1303 ق در لکنهو متولد شده و مهاجرت به کربلا نموده و از محضر علامه آقا سید محمدباقر حجت و در نجف از علامه خراسانی و علامه یزدی استفاده نموده و پس از آن مراجعه به لکنهو و به خدمات دینی و تألیف پرداخته و از آثارش کتاب (موعظۀ فاخره) به طبع رسیده است.
- 2. آقا سید اصغر حسین زنگی پوری هندی عالمی فاضل از خواص مفتی میر محمدعباس و امام جمعه و جماعت و درباره وی مفتی مزبور قصیده ای گفته که از آن است این دو بیت.
راز مگو یونس غم‌خوار من
آنکه دلش منزل و جای من است
(اصغر) من تشنه دیدار من
من بفدایش که فدای من است
- 3. مولوی اعجازحسین از تلامیذ مفتی میرعباس و داماد او بوده و در سال 1340 وفات نموده است.
- 4. مولوی اعجازحسین بدایونی بن جعفر حسن بن علی حسین بدایونی فاضلی مصنف و عالمی بارع بوده و در ذی‌قعده 1298ق به دنیا آمده و در ذی‌قعده سال 1350ق به‌رحمت حق پیوسته.
مرحوم والدش مولوی جعفر حسن نیز از افاضل بوده و در 1332ق وفات نموده و ماده تاریخ فوتش این بیت است.
(مولوی جعفر حسن رفته ز دنیا آه آه)
تألیفات اعجازحسین از این قرار است 1. ایضاح الفرائض؛ 2. تجوید القرآن؛ 3. هدیۀ جعفریه؛4. معراج النحو؛5. ذخیرة الصرف؛ 6. مصائب اهل البیت علیهم السلام؛ 7. نجم الهدایه؛ 8. شمس الاعتقاد؛ 9. نجم الاعتقاد؛ 10. حل لغات نهج البلاغه و غیره.
- 5. مولوی سید إعجاز‌حسین بن سید محمدعلی بن محمد بن حامد موسوی نیشابوری لکنهوی متولد 1240ق و متوفی 1286ق از اعاظم علماء شیعه هند و برادر علامه جلیل آیت‌الله‌العظمی و المجاهد الکبیر سید حامدحسین صاحب عبقات‌الأنوار و استقصاءالإفحام بوده است.
علامه إعجاز‌حسین دارای تالیفات عدیده از جمله: 1. کشف الحجب و الاسنار؛ 2. شذور العقیان؛ 3. القول السدید و غیره می‌باشد.
- 6. مولوی امانت علی عبدالله پوری از افاضل علماء عصر خود و از تلامذۀ علامه سید دلدار‌علی نقوی بوده است.
- 7. مولوی امداد علی بن احمد‌علی بن قلندر علی لکنهوی متوفی 1290ق عالمی بارع دارای تالیفاتی مانند بحار المصائب بوده است.
- 8. مولوی سید انور علی بن سید رستم علی هندی متولد 1244 و متوفی 1297 عالمی جلیل از شاگردان سید‌العلماء سید حسین بن سید دلدار‌علی بوده.
- 9. مولوی سید اولاد حسین متوفی 1259 عالمی فاضل و مصنفی جلیل از شاگردان سید‌العلماء سید حسین نقوی بوده است.
- 10. مولوی سید باقر شاه حمیدالدین نقوی عالمی کبیر از شاگردان سلطان‌العلماء سید محمد بن سید دلدار‌علی نقوی بوده و استادش کتاب (الضریة الحیدریه) را به اسم تألیف نموده است.
- 11. مولوی سید بنده‌حسین ملک‌العلماء بن سلطان‌العلماء سید محمد بن علامه سید دلدار‌علی نقوی عالمی جلیل در لکنهو بوده و در 1295 وفات نموده است.
- 12. مولوی سید حسین بن سید دلدار‌علی بن محمد معین رضوی نقوی لکنهوی مشهور به سید‌العلماء متولد 1211 و متوفی 1273 ق از مشاهیر علماء شیعه در لکنهو صاحب تالیفات عدیده مانند: مناهج التحقیق و روضة الاحکام و غیر ذلک بوده است.
- 13. مولوی سید حامدحسین لکنهوی متوفی حدود 1350 ق از شاگردان علامه سید ناصرحسین صاحب عبقات‌الأنوار بوده است.
- 14. علامه جلیل القدر و عظیم الشأن آیت‌الله‌العظمی و العلامة الکبری و المجاهد الاکبر سید امیرحامد‌حسین متولد 1246 و متوفی 1306 ق ابن سید محمدعلی بن سید محمدبن سید حامدحسین مولوی نیشابوری لکنهوی از اکابر متکلمین امامیه و اعاظم علماء شیعه صاحب کتاب نفیس عبقات‌الأنوار و استقصاءالإفحام و غیره بوده است خدمات و آثار ابن مجاهد بزرگوار و شرح احوال و کرامات و مقامات معنوی او در خور یک کتاب است علامه امین در اعیان الشیعه و صاحب الذریعه در طبقات اعلام الشیعه و کتاب الذریعه، و محدث محلاتی در اختران تابناک، و محدث قمی در فوائد الرضویه و غیره ترجمه او را یاد نموده است و ما چون مجال بیشتری نداریم ارجاع بکتب مزبوره و غیره می‌دهیم خلاصه این بزرگوار در تالیف کتاب عبقات‌الأنوار که مدرک و سند قطعی و مسلم شیعه است بهترین خدمات را نموده است.
اصلا بیت جلیل او از پدر و برادرش که مذکور گردید و فرزندش علامه سید ناصرحسین و فرزندزاده‌اش عالم جلیل سید محمد‌سعید و حفیدش سید ناصرسعید همه از خدمت‌گذاران و مجاهدین دانشمندان بوده‌اند و از خدمات این بیت، تعمیر اساسی مزار شریف علامه قاضی نورالله شهید شوشتری صاحب احقاق‌الحق و مجالس المؤمنین و غیره است در شهر (آگره) اکبرآباد هندوستان که چند سالی است که در نیمه شعبان آن‌را تکمیل و افتتاح نموده و همه ساله با شرکت صدها هزار نفر شیعه و سنی در آن ایام مراسمی برگزار می‌گردد
پاره[ای] از خصایص میرحامدحسین
مرحوم آیت‌الله آقا میرزا محمد طهرانی عسکری از سید حسین خطیب یزدی نقل نمود که گفت من شنیده بودم میرحامدحسین طاقت شنیدن مصیبت و روضه‌های گرم و پرشور مصائب ائمه علیهم السلام را ندارد.
لذا در مجلسی که او حضور داشت از خواندن مصائب شدید خودداری می‌نمودم تصادفاً در یکی از روزها که من در حسینیه مشغول خواندن مصیبت بودم وی داخل حسینیه شده بود ولی من از ورود او بی‌اطلاع بودم. ناگاه شنیدم از اطراف صدا می‌زنند ساکت ساکت همین‌که متوجه شدم دیدم میرحامدحسین غش کرده!
آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی مدظله فرمودند:
یک روز میرحامدحسین در لکناهو در مجلس فاتحه‌ای وارد شد که قاری قرآن بعضی از کلمات و آیات را غلط می‌خواند گروهی از اهل تسنن در آن مجلس حضور داشتند زبان به طعن شیعه گشودند و گفتند شیعه‌ها چندان اهمیتی به قرائت قرآن نمی‌دهند. همین‌که میرحامدحسین این مقاله را شنید دستور داد تا قلم و کاغذ و دوات آوردند. آنگاه غلط‌های ابوبکر و عمر و عثمان را از کتب اهل تسنن با تعیین مدارک نوشت و به خادم خود داد و فرمود: فوراً می‌روی و این مطالب را چاپ می‌کنی و درب خانه می‌نشینی هر یک از اهل تسنن که از خانه خارج می‌شود یکی از این اوراق را به او می‌دهی.
و نیز آن‌جناب فرمودند:
موقعی که میرحامدحسین از دنیا رفت یکی از مردان صالح و نیکوکار در عالم خواب دید که قیامت برپا شده و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بر فراز منبری قرار گرفته و میرحامدحسین بر یک پله پایین‌تر از رسول خدا جلوس کرده ملائکه مردم گناه‌کار را می‌آوردند و پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله به حساب آنان رسیده‌گی می‌کرد و میرحامدحسین نزد پیغمبر صلی الله علیه و آله برای افراد معصیت‌کار شفاعت می‌نمود و آن بزرگوار شفاعت وی را می‌پذیرفت.
سبب تالیف کتاب عبقات
یکی از ناصبی‌ها به نام عبدالعزیز دهلوی کتابی بر رد مذهب شیعه نوشت و چاپ کرد. به نامتحفۀ اثنا عشریه و کتاب لاجواب بود که حاوی دوازده باب بود. یک باب آن کتاب را بر رد فضایل حضرت بن علی‌بن‌أبي‌طالب علیه السلام تخصیص داد. و در آن کتاب نوشت شیعه فقط همین دوازده دلیل را برای خلافت علی‌بن‌أبي‌طالب علیه السلام دارد.
آنگاه گفت: اولا، این اخبار و احادیث دروغند ؛و ثانیا، بر فرض اینکه دروغ نباشند از اخبار آحاد به‌شمار می‌روند و اخبار آحاد معتبر نیستند و… .
هنگامی‌که که این کتاب چاپ و منتشر گردید ابناء سنت به جنبش درآمدند، زبان بطعن شیعه گشودند.
این عمل برای راجه هند (حاکم و فرمانفرما) که از شیعیان بزرک هند بود قابل تحمل نبود لذا وی برای راه نجات دست به دامن میرحامدحسین گردید.
وی در جوابش فرمود من سر و سامانی و کتبی که از آنها استفاده کنم ندارم. راجه با سعادت کلیۀ مخارج وی را آماده و تقدیم نمود، به قدری کتب در اختیار سید قرار داد که عدد خطی و چایی کتاب‌خانه‌اش به سی هزار (30000) جلد رسید.
و آن بزرگوار پس از تهیه این مقدمات دوره کتاب عبقات‌الأنوار را بر رد یک باب کتاب تحفۀ اثنا عشریه نوشت.
علامه متتبع آیت‌الله‌العظمی مرعشی مدظله صاحب شرح و تعلیقات احقاق‌الحق می‌فرمودند:
مرحوم میر حامدحیسن کتابی از کتب اهل سنت را نداشت و پس از تفحص گفتند که این کتاب نزد عالم قریه «رابوق» که بین مکه و مدینه است می‌باشد.
پس میرحامدحسین از آن عالم سنی تقاضا کرد که آن کتاب را به عنوان فروش یا امانت بوی بدهد آن عالم سنی قبول نکرد.
پس میرحامدحسین به قصد مکه حرکت کرد و بعد از مناسک حج به قریه رابوق آمد و به طور ناشناس بر آن عالم وارد گردید و آن‌چنان وانمود کرد که مسافری است و می‌خواهد چند روزی در آن قریه بماند.
پس آن عالم خوشحال گردید و نسبت به میرحامدحسین اظهار محبت نمود و او را نزد خود نگاه داشت وقتی شب فرارسید میرحامدحسین گفت من خیلی دوست دارم در موقع خواب مطالعه کنم تا به‌خواب روم و قرآنی بالا سرم باشد که از خیال و افکار متفرقه آسوده باشم.
آن عالم گفت: مانعی ندارد بیا در این کتاب‌خانه بخواب و هر کتابی را که می‌خواهی مطالعه کن و قرآن را هم بالای سر خود بگذار.
پس میرحامدحسین وارد کتاب‌خانه شده و پس از جست‌و‌جوی فراوان، کتاب مورد نظر را به‌دست آورد و مشغول مطالعه گردید. و پس از اینکه قسمتی از آن را خواند، لازم دید که همه آن را استنساخ نماید.
از حسن اتفاق یکی از شیعیان در بازار رابوق دکانی داشت. میرحامدحسین وسائل نویسنده‌گی را از او گرفت و شب‌ها کلیه آن کتاب را استنساخ نمود.
همین‌که میرحامدحسین همه آن کتاب را استنساخ نمود از آن عالم اجازه مرخصی خواست او بسیار افسرده شد و به مفارقت میرحامدحسین راضی نبود ولی در عین حال چون شرعاً مزاحم شدن او را هم جایز نمی‌دانست لذا مقدمات سفر او را تهیه نموده وی را مرخص کرد.
موقعی که میر حامدحسین به وطن خود رسید جریان استنساخ کتاب را برای آن عالم نوشت و از او بسیار اظهار تشکر کرد.
وقتی نامه وی به‌دست آن عالم رسید و از جریان آگاه شد و از بلندهمتی میرحامدحسین و صبر و تحمل وی در شهر غربت و آن همه خدمت و ذلت تعجب نموده و از غصه کتاب مزبور سکته کرد و مرد و به ائمۀ (یدعون الی النار) خود ملحق گردید.
سید دلدار بن علی نقوی هندی
این بزرگوار و علامه فداکار، فرزند علی بن محمد بن معین نقوی هندی لکنهویی، از بزرگان علمای شیعه به شمار می‌رود و در جلالت قدرش کافی است که صاحب جواهر شیخ محمدحسن نجفی قدّس سرّه هرگاه برایش نامه می‌نوشت عنوان نامه‌اش چنین بود.
علامه فائق و کتاب الله ناطق خاتم المجتهدین حجة الله علی العالمین آیت‌الله‌العظمی فی الاولین و آلاخرین السیّد دلدار‌علی نقوی هندی مدظله و دامت برکاته.
این بزرگوار در سال 1166ق در قریه نصیرآباد هند به دنیا آمده و در همان‌جا مشغول به تحصیل مقدمات و دروس سطحی گردید. و پس از آن مهاجرت به عتبات نموده و در کربلا از محضر وحید بهبهانی و میرزا مهدی شهرستانی و صاحب ریاض و در نجف از محضر علامه بحرالعلوم و کاشف الغطا استفاده نموده و از هر باغی گلی چیده و از هر بلبلی نوایی شنیده تا به درجات عالیه علم نائل گردیده و به لکنهو مراجعت و به انجام وظائف دینی و تألیف کتب مذهبی پرداخت.
از تألیف و آثار علمی وی کتب زیر است.
- 1. آثار الاحزان فی مصائب سید شباب اهل الجنان؛
- 2. احیاء السنه بر رد کتاب تحفه اثنا عشریۀ عبدالعزیز دهلوی؛
- 3. اساس‌الاصول بر رد فوائد ملا محمدامین استرآبادی؛
- 4. حاشیه بر شرح هدایه ملاصدرا؛
- 5. ذوالفقار حیدری بر رد باب دوازدهم کتاب تحفه اثنا عشریه؛
- 6. رسالۀ ذهبیه در حکم ظروف طلا و نقره؛
- 7. شهاب ثاقب بر رد صوفیه؛
- 8. عمادالاسلام درباره علم کلام؛
- 9. صوارم الهیه در رد باب توحید اثنا عشریه؛
- 10. مسکن القلوب؛
- 11. منتهی الافکار درباره اصول فقه؛
- 12. مواعظ حسنیه.
وی در نوزدهم ماه رجب 1234ق در سن 69 سالگی از دنیا رفت و ریاست مذهب در هندوستان و لکنهو به فرزندش سید محمد منتهی گردید.
برای دریافت فایل اینجا کلیک کنید:
